दहावी किंवा बारावीनंतर योग्य करिअरचा पर्याय निवडणे ही विद्यार्थ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाची पायरी असते, कारण यावर त्यांच्या भविष्यातील प्रगती अवलंबून असते. आजच्या घडीला करिअरच्या विविध संधी उपलब्ध असल्याने अनेक वेळा विद्यार्थी संभ्रमात पडतात. या ब्लॉगमध्ये आपण दहावी आणि बारावी नंतरचे सर्वोत्तम करिअरचे पर्याय आणि त्यासोबत महत्त्वाच्या टिप्स यांचा आढावा घेणार आहोत.
१. दहावीनंतर काय करावे?
दहावीनंतर विद्यार्थ्यांना कोणता शैक्षणिक प्रवाह (Stream) निवडायचा याचा निर्णय घ्यावा लागतो. तुमच्या आवडी आणि करिअरच्या योजना यावर आधारित पुढील प्रवाह निवडता येतो:
- सायन्स (PCM/PCB): अभियांत्रिकी, वैद्यकीय, आयटी किंवा संशोधन क्षेत्रात करिअर करायचे असल्यास हा उत्तम पर्याय आहे.
- कॉमर्स: व्यवसाय, लेखा, व्यवस्थापन, आणि अर्थशास्त्रातील करिअरसाठी योग्य.
- आर्ट्स/ह्युमॅनिटीज: मीडियामध्ये, साहित्य, कायदा, शिक्षण किंवा समाजशास्त्रातील करिअरसाठी उपयुक्त.
- व्यावसायिक अभ्यासक्रम (Vocational Courses): आयटीआय, पॉलिटेक्निक किंवा लघुकालीन डिप्लोमा अभ्यासक्रम लवकर नोकरीसाठी उपयुक्त आहेत.
दहावीनंतरचे टॉप व्यावसायिक अभ्यासक्रम
- ITI (इंडस्ट्रियल ट्रेनिंग इंस्टीट्यूट)
- पॉलिटेक्निक डिप्लोमा
- ग्राफिक डिझाइन, वेब डेव्हलपमेंट, किंवा डिजिटल मार्केटिंगचे सर्टिफिकेट कोर्सेस
२. बारावीनंतर काय करावे?
बारावी नंतरच्या करिअर निवडीत तुमच्या निवडलेल्या प्रवाहाचा महत्त्वाचा वाटा असतो. प्रवाहानुसार करिअर पर्याय पुढीलप्रमाणे आहेत:
सायन्स (PCM/PCB) प्रवाहातील पर्याय
- अभियांत्रिकी (Engineering): B.E/B.Tech – संगणक, मेकॅनिकल, सिव्हिल इ.
- वैद्यकीय (Medical): MBBS, BDS, BAMS किंवा B.Pharmacy
- आयटी आणि संगणकशास्त्र (IT & Computer Science): B.Sc (Computer Science) किंवा BCA
कॉमर्स प्रवाहातील पर्याय
- लेखा व अर्थशास्त्र (Accounting & Finance): B.Com, चार्टर्ड अकाउंटंट (CA), कंपनी सेक्रेटरी (CS)
- व्यवसाय व व्यवस्थापन (Business & Management): BBA, MBA
- अर्थशास्त्र आणि बँकिंग: B.Economics, बँकिंग कोर्सेस
आर्ट्स/ह्युमॅनिटीज प्रवाहातील पर्याय
- कायदा (Law): BA LLB किंवा LLB
- मीडिया आणि पत्रकारिता (Media & Journalism): पत्रकारिता आणि मास कम्युनिकेशन कोर्सेस
- शिक्षण: बी.एड किंवा मानसशास्त्र/समाजशास्त्रातील उच्च शिक्षण
३. करिअर निवडताना महत्त्वाच्या टिप्स
- स्वतःच्या आवडी ओळखा – कोणत्या क्षेत्रात तुम्हाला रस आहे आणि दीर्घकालीन करिअर करू शकता याचा विचार करा.
- आयुष्याचे ध्येय निश्चित करा – शॉर्ट-टर्म आणि लाँग-टर्म करिअरचे उद्दिष्टे ठरवा.
- अभ्यासक्रम आणि शाळा/कॉलेजची निवड – जेव्हा कोर्स निवडा, तेव्हा त्या क्षेत्रातील टॉप कॉलेजेस आणि त्यांची फी स्ट्रक्चर पाहा.
- प्रवेश प्रक्रिया आणि शिष्यवृत्तीची माहिती मिळवा – प्रवेश घेण्यापूर्वी शिष्यवृत्ती (Scholarship) मिळण्याच्या संधी शोधा.
- मार्गदर्शन घ्या – शिक्षक, करिअर काउंसेलर, किंवा अनुभवी लोकांचा सल्ला घ्या.
४. व्यावसायिक अभ्यासक्रमांचा पर्याय
ज्या विद्यार्थ्यांना लवकर नोकरी मिळवायची असेल, त्यांच्यासाठी डिप्लोमा आणि सर्टिफिकेट कोर्सेस फायदेशीर ठरतात. काही उत्तम अभ्यासक्रम:
- डिजिटल मार्केटिंग
- वेब डेव्हलपमेंट आणि प्रोग्रॅमिंग
- डेटा अॅनालिटिक्स आणि आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स
- मेकॅनिकल किंवा इलेक्ट्रिकल डिप्लोमा